Chương 23: Bó tay chịu trói

Bài kiểm tra phổ biến pháp luật hàng tháng của Sở tư pháp ngõ Hòe Kim diễn ra đúng hạn.

Toàn bộ tầng một của Sở tư pháp biến thành điểm thi, một nhóm người trưởng thành tuổi tác khác nhau cúi đầu làm bài thi trong các ngăn riêng. Có người mồ hôi nhễ nhại chau mày, có người biểu hiện thảnh thơi múa bút thành văn. Thu Diễm và những cán bộ cải huấn khác tạm thời làm giám khảo, đi qua đi lại tuần tra trong mấy phòng thi. Anh cố ý dừng lại lâu hơn bên cạnh Ôn Ngộ Hà, nhưng Ôn Ngộ Hà ngồi giữa mấy hàng bàn dài, Thu Diễm không nhìn rõ hắn viết gì vào bài thi.

Viết đầy chữ, nhưng không biết có phải chữ như gà bới không.

Có lẽ đây là một lần duy nhất Ôn Ngộ Hà không ngủ gà ngủ gật ở đây.

Bài thi một tiếng ba mươi phút kết thúc, các phòng thi thu bài, thống nhất giao cho Thịnh Hoài Nam dán kín. Sau đó anh ta sẽ phát cho các cán bộ cải huấn phê chữa. Mặc dù chỉ là kiểm tra nội bộ nhưng quá trình và mức độ nghiêm ngặt rất giống thi đại học. Mỗi giám khảo chấm bài không được nhìn thấy tên thí sinh để tránh thiên vị.

Nhóm đối tượng cải huấn ra khỏi phòng thi theo tốp năm, tốp ba. Có người đàn ông trung niên khoảng hơn năm mươi tuổi hỏi đồng nghiệp của Thu Diễm: “Thưa cán bộ, lần này tôi sợ sẽ trượt…. Vậy có hủy bỏ lệnh tạm tha của tôi không?”

Đồng nghiệp trợn mắt, “Chú bị gì vậy? Nói với chú bao nhiêu lần là phải ôn tập, cũng không phải hôm qua mới thông báo hôm nay thi luôn. Nói với các chú từ ngày đầu tiên đến đây rồi, tại sao không đọc nhiều học thuộc nhiều vào?”

Thu Diễm ngẩng đầu lên, đối diện với Ôn Ngộ Hà đi ra từ phòng học lớn, anh dùng ánh mắt hỏi hắn thi thế nào. Ôn Ngộ Hà nở nụ cười không rõ lý do. Thu Diễm lại nghe người đàn ông khóc lóc kể lể kia nói, “Tôi đọc rồi cũng học thuộc rồi, ngày nào cũng học thuộc. Thưa cán bộ, tôi lớn tuổi thế này trí nhớ vốn không tốt, trước kia cũng không học hành gì, giờ bảo tôi học thuộc những cái này, sao tôi nhớ được…”

Đồng nghiệp cũng tức giận, “Lớn tuổi? Trí nhớ kém? Không học thức? Thế thì tuân thủ luật pháp đừng phạm tội! Chú nói xem có phải vì chú thiếu kiến thức pháp luật mới phạm tội không? Nếu đúng có cần thiết phải chăm chỉ học hành không?”

Người đàn ông gật đầu nói phải, đồng nghiệp nói, “Vậy là được rồi? Chú tìm nhiều lý do thế, muốn tốt cho chú, chú còn càm ràm với tôi.”

Người đàn ông vẫn sợ, “Vậy nếu lần này không đạt yêu cầu…”

“Thì lần sau!” Đồng nghiệp hết kiên nhẫn, “Thất bại ba lần, chú hãy cẩn thận.”

Người đàn ông vui mừng bất ngờ, luôn miệng nói cảm ơn mới đi.

Thu Diễm xem hết trò hề này, ngẩng đầu lên thấy Ôn Ngộ Hà bên cạnh cửa phòng học vẫn chưa đi, anh hỏi, “Cậu sao thế? Còn chuyện gì à?”

Ôn Ngộ Hà nghiêng đầu về phía cán bộ cải huấn trên tầng, “Những gì anh ta nói là sự thật? Phải ba lần mới có nguy hiểm?”

Thu Diễm nhíu mày, “Cậu không phải chứ? Cậu cũng không thi tốt?”

Ôn Ngộ Hà ngáp một cái, “Tôi không có thời gian mà thưa cán bộ.”

Thu Diễm thực sự dở khóc dở cười, người lớn tuổi nói mình trí nhớ kém không học thức, người nhỏ tuổi nói mình không có thời gian. Mẹ kiếp thế một tháng phổ biến pháp luật cải tạo đã phổ biến cái gì?

Anh còn tức hơn đồng nghiệp vừa rồi, “Nếu lúc nghe giảng bài cậu ngủ gật ít đi, cho dù ngày thường không xem điều luật cũng có thể thi đạt yêu cầu. Cái này không liên quan gì với việc cậu có thời gian hay không.”

Trông Ôn Ngộ Hà có vẻ không nghe lọt tai, Thu Diễm cảm thấy mình thực sự tốn nước bọt, “Thôi, tôi biết cậu không thích nghe mấy cái này, cậu cũng đừng tưởng tôi thích nói. Dù sao có đạt yêu cầu hay không, có xóa bỏ lệnh tạm tha hay không đều không cản trở tôi, cậu thích đọc hay không, thích thi hay không tùy cậu.”

Ôn Ngộ Hà mấp máy môi, Thu Diễm cười khẩy một tiếng lại nói: “Những điều luật cơ bản này khó học thuộc hơn bệnh lý học, dược học, giải phẫu con người à? Không đến mức đó chứ? Chẳng qua là cậu thấy không cần thiết thôi. Cậu cũng đừng giải thích gì với tôi cả, mấy lời đó cũng không cần thiết đối với tôi.”

Nói xong anh đi thẳng lên tầng, mặc kệ phản ứng của Ôn Ngộ Hà.

Ôn Ngộ Hà thất thần nói thầm một cây, “Mình đã chọc vào tổ ong vò vẽ hả?”

Cả buổi chiều, các cán bộ cải huấn ở văn phòng tầng hai đóng cửa chấm bài thi. Thịnh Hoài Nam chia đều cho mỗi người, Thu Diễm lật sơ chồng bài thi của mình. Mặc dù không nhìn thấy tên nhưng anh vẫn nhớ nét chữ viết tay của Ôn Ngộ Hà, cảm thấy mình vẫn có thể nhận ra bài thi của hắn. Nhưng sau khi lật hai lần, anh chắc chắn chồng bài thi trong tay mình không có.

Cũng ngại hỏi đồng nghiệp khác, Thu Diễm chỉ có thể cúi đầu chấm bài thi của mình.

Tỷ lệ trượt quả thực khá cao, anh mới chữa ba phần đã có hai phần trượt, không khỏi cảm thán một câu: “Mấy người này đang làm gì vậy, toàn kiểm tra những gì được học mỗi ngày trong một tháng qua, dù làm trắc nghiệm dựa theo thường thức cũng có thể qua, mấy người này vẫn có thể thi trượt.”

Đồng nghiệp đáp: “Đây mới là trạng thái bình thường. Tôi nói này Tiểu Thu, hầu hết các tội phạm nhẹ đều có nhận thức pháp luật mờ nhạt, không giống những tội phạm có IQ cao là cố tình vi phạm, những người này thực sự không phân biệt được đâu là phạm pháp đâu là không phạm pháp.”

Một đồng nghiệp khác nói: “Cho nên đừng thấy xã hội ngày nay tiến bộ mà nhầm, luôn có nhu cầu phổ biến pháp luật cơ sở.”

Bây giờ Thu Diễm thực sự nghĩ vậy, liên tục cảm thán khi nhìn những câu trắc nghiệm sai quá sai trong bài thi.

Ví dụ như: Hành vi nào dưới đây cấu thành tội cố ý hủy hoại tài sản?

A: A và B là đồng nghiệp, A vô tình làm rơi vỡ vòng ngọc trị giá mười nghìn tệ của B;

B: A và B cãi nhau vì chuyện nhỏ, nửa đêm B đổ thuốc trừ sâu vào ao cá của A khiến hơn vạn cân cá bị nhiễm độc chết;

C: A thù hận vì bị công ty sa thải, đập phá mấy máy tính của công ty khiến công ty tổn thất ba mươi nghìn tệ.

Hôm trước anh vừa dạy câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn này trên lớp, nhưng lật bừa một loạt đều chọn B, tại sao không thể chọn A và B anh đã giải thích rất rõ ràng trên lớp rồi. Số tiền thiệt hại chưa đến năm nghìn tệ sẽ không được tính, “vô tình” không thuộc “cố ý hủy hoại” nhưng nếu giả vờ vô tình lại là chuyện khác.

Những lời dặn dò này đều như nước đổ lá khoai, Thu Diễm chấm bài thi đến mức cảm thấy công việc vô cùng không có cảm giác thành công.

Tình trạng của mỗi cán bộ cải huấn đều không khác mấy, ngoài than thở thì thỉnh thoảng sẽ thốt ra một câu “Không theo chuẩn mực”. Đột nhiên có một đồng nghiệp “Ê?” một tiếng, nói với giọng khó tin, “Chỗ tôi có bài thi đạt điểm tối đa?”

“Quào!” Văn phòng lập tức rôm rả, “Xem nào xem nào, ai vậy? Có nhận ra được ở nhóm nào không? Nhóm trưởng và thành viên này phải cùng được thưởng.”

Thu Diễm lập tức trở nên kích động, có phải là…? Mặc dù tên kia luôn mồm nói không đọc sách, nhưng Thu Diễm đã xem thành tích chuyên ngành trước kia của hắn. Anh không tin với cái não đó sẽ không nhớ được các điều luật đơn giản như vậy.

Anh cũng chen vào các đồng nghiệp thò đầu nhìn, kết quả đúng là nét chữ anh quen, có điều… Anh nói: “Đây hình như là người của nhóm tôi, Trình Lãng, chắc là anh ta.”

Cảm giác trong lòng thật khó tả, nếu là Trình Lãng cũng có lý. Y có trình độ học vấn cao, lên lớp cũng nghiêm túc, bài kiểm tra này chỉ như một bữa sáng đối với y thôi.

Lúc sắp tan làm tất cả bài thi đã được chấm xong, mọi người tháo niêm phong trên bàn họp lớn, ghi điểm của tất cả mọi người vào bảng biểu. Sau khi có điểm đánh giá hành vi tổng hợp sẽ nhập vào ứng dụng. Những thành tích và dữ liệu này cần được sao chép và gửi cho từng cơ quan giám sát, ví dụ như ba đơn vị cấp cao hơn là công an – viện kiểm sát – tòa án đều sẽ nhận được.

Mỗi người tìm kiếm thành viên của nhóm mình trong đó, cuối cùng Thu Diễm cũng nhìn thấy bài thi của Ôn Ngộ Hà. Hệt như mỗi lần hắn căn giờ vào lớp, điểm thi cũng vừa đạt 60 điểm.

Trước kia Thu Diễm chỉ cảm thấy người này kiêu căng, giờ còn thêm phần keo kiệt. Chỉ cần là những thứ mà người này không quan tâm, hắn sẽ không nỗ lực thêm dù chỉ một chút.

Thịnh Hoài Nam dặn các cán bộ cải huấn trong mấy ngày nay nhanh chóng viết đánh giá hành vi toàn diện của từng đối tượng cải huấn, và báo cáo cải huấn hàng tháng của từng người, cũng chính là công việc địa ngục giấy tờ chế độ mở vô cùng tận vào mỗi cuối tháng.

Cả văn phòng đau khổ.

Thu Diễm đã dự đoán trước được những khó khăn của mình, liên quan đến Ôn Ngộ Hà, thực sự là một hòn đá bướng bỉnh trơn trượt khiến anh không thể hạ bút.

Mấy buổi tối liên tiếp tăng ca ở văn phòng, làm xong đánh giá tổng hợp của Trình Lãng và Trương Nhất Chi, viết xong báo cáo riêng của họ. Đến lượt Ôn Ngộ Hà Thu Diễm chậm chạp không thể viết được.

Phân tích những hành vi bề ngoài, Ôn Ngộ Hà không có gì khác thường. Hắn đến lớp đúng giờ, nộp báo cáo hành trình mỗi ngày, còn chủ động chuyển từ khách sạn đến khu dân cư bình thường. Thậm chí còn tìm được một công việc ổn định. Mục tiêu lớn nhất của việc cải huấn xã hội đó là “hòa nhập xã hội”, Ôn Ngộ Hà có thể được xem là phần tử điển hình.

Nhưng Thu Diễm biết tình huống thật không phải như vậy.

Anh có thể nhạy cảm cảm nhận được mọi thứ Ôn Ngộ Hà làm chẳng qua là xuất phát từ “Bắt buộc”. Đi học là bắt buộc, nộp báo cáo là bắt buộc, thậm chí chuyển nhà cũng là vì đánh nhau. Về phần công việc, hắn nghèo như thế nếu không làm việc thì lấy gì nuôi thân, nhưng trong này không có việc nào là hắn thực sự “muốn” làm.

Một người sống luôn có h*m m**n, có nhu cầu, nhưng Thu Diễm cảm thấy mình không nhìn thấy bất kỳ “h*m m**n và nhu cầu” nào trên người Ôn Ngộ Hà.

Ngay cả việc sống cũng là bắt buộc.

Anh nhìn chằm chằm biểu mẫu báo cáo trống không, bên trên có một mục rõ ràng: Đối tượng phải cải huấn có thực sự hối hận về tội ác không?

Mặc dù Thu Diễm biết mỗi phạm nhân tạm tha đều đã trung thực viết vô số lá thư hối hận về tội ác ở trong tù mới có tư cách tạm tha cơ bản nhất. Chắc chắn Ôn Ngộ Hà cũng đã biết. Thu Diễm chưa đọc những lá thư hối hận kia, anh cũng chưa nói chuyện trực tiếp với Ôn Ngộ Hà về vụ án của hắn. Nhưng chẳng biết tại sao anh có một trực giác rằng Ôn Ngộ Hà không thực sự “hối hận” về chuyện hắn đã làm.

Thu Diễm ngẩn người trong phòng làm việc hai tiếng, không viết chữ nào, sau đó bực bội đứng lên đi đi lại lại.

Anh thực sự bó tay chịu trói đối với người này.