Con đường từ thị trấn Xuân Vụ đến thôn Bích Thủy rất xấu. Trước đó Thu Diễm đã kiểm tra khoảng cách trên bản đồ, cũng không xa lắm, chưa đến 20 cây số. Nhưng đường núi vòng vèo đổ nát, mất nhiều thời gian hơn so với lái xe bình thường trong thành phố gấp hai, ba lần.

Cũng may chiếc xe bán tải nội địa của Lâm Giang Nhai chịu được, y cũng quen thuộc địa hình nơi đây. Trên đường đi, y hỏi Thu Diễm: “Lần này chúng ta đến là tùy cơ ứng biến hay là án binh bất động trước?”

Thu Diễm đáp: “Chuyến đi đầu tiên, cố gắng án binh bất động, tìm hiểu tình hình trước đã.”

Lâm Giang Nhai vỗ ngực: “Chúng ta có công văn, họ cũng không làm gì được chúng ta. Anh không biết đâu, những người ở nơi nhỏ đều rất mê tín uy quyền của quan.”

Thu Diễm cũng biết điều này mới rầm rộ xin một công văn chính thức đến đây.

Phong cảnh dọc đường tuyệt đẹp, càng đến gần thôn Bích Thủy, phong cảnh càng động lòng người. Nhưng Thu Diễm đã qua giai đoạn ban đầu cảm thấy mọi thứ ở nơi đây đều đẹp. Những ngọn núi lớn ngăn cách tiếng ồn ào náo động của thế giới, cũng ngăn cản nền văn minh phát triển, là một thanh kiếm hai lưỡi.

Trên đường đi, anh nhận được điện thoại của trưởng thôn Bích Thủy, tiếng phổ thông của người đàn ông rất sứt sẹo, nói đã nhận được thông báo hôm nay có lãnh đạo sẽ đến khảo sát, hỏi họ mấy giờ đến.

Thu Diễm nói khoảng nửa tiếng nữa, lại nói bọn anh không phải lãnh đạo, chỉ là giáo viên đại học làm công việc nghiên cứu văn hóa. Trưởng thôn kia vẫn mở miệng gọi lãnh đạo, thái độ cực kỳ nhiệt tình khiêm tốn.

Xe bán tải trèo đèo lội suối, sau đó dừng lại ở ven đường ngày càng hẹp. Lâm Giang Nhai nói: “Từ đây đến cổng thôn phải đi bộ, xe không lái qua được.”

“Được.” Thu Diễm xuống xe cùng y, anh chỉ đeo ba lô nhẹ nhàng, trên cổ đeo máy ảnh, trông hào hoa phong nhã, rất có dáng vẻ của học giả.

Vẫn chưa đi đến cổng thôn đã có hai người đứng phía trước từ xa, đều là nam. Sau khi thấy họ đến, hai người kia cũng bước nhanh đi về phía họ. Khi đến gần hơn, Thu Diễm nhìn thấy một người khoảng năm mươi tuổi, một người rõ ràng là thanh niên.

Tiếng phổ thông sứt sẹo vừa nghe trong điện thoại lại xuất hiện, chờ hai bên đến gần, người đàn ông lớn tuổi vẫy tay nói to với họ: “Xin chào các lãnh đạo! Tôi là Ngô Hữu Căn trưởng thôn Bích Thủy, các anh cứ gọi tôi là lão Ngô!”

Thu Diễm và Lâm Giang Nhai nhanh chóng bắt tay, vừa tự giới thiệu: “Cháu tên Thu Diễm, chú cứ gọi cháu là Tiểu Thu, bọn cháu không phải lãnh đạo.”

“Cháu tên Lâm Giang Nhai, là giáo viên đại học Lê Xuyên.”

Lúc này Ngô Hữu Căn mới sửa lời: “Thầy Thu thầy Lâm, đã sớm nhận được thông báo nói các thầy sẽ tới, vậy chúng ta vào văn phòng ngồi một lát nhé?”

“Được.” Thu Diễm quay đầu liếc nhìn người thanh niên điềm đạm kia, hỏi: “Đây là?”

Ngô Hữu Căn nói: “Đây là thư ký của thôn chúng tôi, thanh niên đầu óc sáng suốt, cậu ấy rõ những chuyện trong thôn hơn tôi, các thầy muốn tìm hiểu cái gì, hỏi cậu ấy biết hết!”

“À, vậy được.” Thu Diễm nở nụ cười lịch sự với người kia, thư ký kia cũng lịch sự gật đầu đáp lại.

Bề ngoài ủy ban thôn Bích Thủy tốt hơn tưởng tượng một chút, rộng rãi lại sáng sủa sạch sẽ. Thu Diễm lập tức hơi tò mò, sao bảo trong thôn rất nghèo, tiền xây dựng ủy ban thôn này ở đâu ra?

Lâm Giang Nhai quan sát xung quanh với anh, hai người im lặng liếc nhau, đều nhìn ra ngờ vực trong mắt đối phương.

Ngô Hữu Căn chủ động nhắc đến chủ đề: “Hai thầy tới đây vì nghề thêu nước của thôn chúng tôi?”

Thu Diễm chủ động nói: “Đúng, cháu là nghiên cứu viên nghiên cứu văn hóa của đại học Trừng Giang, nghe nói nghề thêu nước thôn mình từng nộp đơn xin công nhận di sản văn hóa phi vật thể, muốn đến tìm hiểu một chút.”

Thư ký trẻ tuổi kia pha trà xong đi tới, trên bàn trà trước sofa văn phòng có hoa quả, hạt dưa và đậu phộng, thoạt nhìn là nghiêm túc chuẩn bị “tiếp đãi”. Ngô Hữu Căn nghe vậy nói: “Đúng! Chuyện này còn được đưa lên thời sự tỉnh, báo và TV đều đã phát.”

Thu Diễm nghiêm túc đóng vai, hỏi: “Vậy chú có thể kể cho bọn cháu nghe không?”

Ngô Hữu Căn lại mơ hồ tỏ vẻ khó xử, vỗ thư ký kia: “Tiểu Chu cậu kể đi? Chuyện về văn hóa tôi cũng kể không rõ.”

Thư ký ngồi đối diện họ, nghiêm túc nói: “Thêu nước là một phương pháp thêu truyền thống của phụ nữ bản địa, đặc điểm lớn nhất đó là sợi nước được dệt từ lông của động vật. Quá trình này vô cùng phức tạp, tổng cộng có sáu quy trình làm việc. Tiếp đó kỹ thuật thêu phức tạp hơn, có thêu nút, thêm mũi phẳng, thêu mũi ngẫu nhiên, v.v Các họa tiết được thêu ra rất ba chiều và mang tính thưởng thức.”

Thu Diễm và Lâm Giang Nhai không muốn ở lại lâu trong văn phòng ủy ban thôn, nghe xong Lâm Giang Nhai nói: “Lần này đến đây là khảo sát thực địa, chúng ta vào trong thôn xem đi.”

Thu Diễm lại nói: “Thôn trưởng, chú xem chú cũng không hiểu rõ về những cái này, hay là chú giới thiệu cho chúng cháu vài thợ có kỹ năng giỏi, cháu và thầy Lâm tự đến hỏi?”

Ngô Hữu Căn gật đầu lại kịp phản ứng lắc đầu: “Như vậy sao được, hai thầy là khách quý. Vậy đi, cũng sắp đến giờ ăn trưa rồi, chúng ta ăn cơm trước, sau đó tôi bảo tiểu Chu đi cùng hai thầy, dẫn đường cho hai thầy cũng được.”

Chắc hẳn không tránh được bữa cơm “chiêu đãi đón tiếp” này, Thu Diễm và Lâm Giang Nhai gật đầu, nhưng nói trước với trưởng thôn phải làm việc nên không uống rượu.

Sau bữa trưa thịnh soạn trong ủy ban thôn, thư ký Chu rời đi cùng họ. Thật sự đi sâu vào trong thôn, Thu Diễm phát hiện các căn nhà nhìn thấy trước mắt khác xa những gì vừa nhìn thấy, rất nhiều ngôi nhà vẫn là nhà ngói tường gỗ nguyên bản. Anh cố ý hỏi: “Lúc nãy ở ủy ban thôn, còn tưởng kinh tế ở đây phát triển tốt, thậm chí xin được di sản văn hóa phi vật thể. Không viết bài về phương diện này, xây dựng ngành công nghiệp gì đó á? Bây giờ trong thôn đều thịnh hành phát triển ngành công nghiệp riêng mà?”

Thư ký Chu cười một tiếng, nói: “Anh nói đúng, thôn chúng tôi có một công ty thương mại tự thành lập, kinh doanh các ngành nghề quan đến thêu nước. Những phụ nữ trong thôn biết thêu nước đều sống nhờ công ty thương mại này.”

Thu Diễm và Lâm Giang Nhai liếc nhìn nhau, hỏi: “Sao lúc nãy không nghe trưởng thôn nói đến, ai đang phụ trách công ty thương mại này?”

Thư ký nói: “Lúc nãy toàn nói chuyện văn hóa mà, chưa nói chuyện kiếm tiền. Nhưng văn hóa cũng phải chuyển thành vật chất kinh tế, nếu không thôn Bích Thủy dựa vào gì để phát triển. Thôn làng ở vùng núi hẻo lánh này, không có đất canh tác lớn để trồng trọt, cho dù làm ruộng cũng không thể nuôi sống cả nhà, tất cả người lao động khỏe mạnh trong nhà đều ra ngoài làm việc, còn lại là người già và trẻ em.”

Thu Diễm nhìn thôn làng gần như không có một miếng đất canh tác bằng phẳng, đường hẹp quanh co lên xuống, gật đầu một cái: “Cũng đúng.” Lại truy hỏi: “Cậu vẫn chưa nói công ty do ai kinh doanh?”

Lúc này thư ký mới nói: “Ông chủ pháp nhân của công ty tất nhiên là trưởng thôn, nhưng người phụ trách thực tế là em trai của trưởng thôn, tên là Ngô Vị, chúng tôi đều gọi anh ta là sếp Ngô.”

Lâm Giang Nhai hỏi: “Anh ta không ở trong thôn?”

“Thỉnh thoảng, gần đây đều không ở, thường xuyên ra ngoài bàn chuyện làm ăn. Bây giờ công ty vừa mới khởi bước, rất nhiều vụ làm ăn đều là sếp Ngô tự đi đàm phán.”

Thu Diễm nói: “Nói như vậy, mạch máu kinh tế của cả thôn đều dựa vào sếp Ngô này?”

Thư ký cười một tiếng: “Gần như vậy.”

Lại nói: “Sếp Ngô làm sáng tạo văn hóa thêu nước và công nghiệp thương mại, còn được thành phố khen ngợi.”

Thu Diễm cảm thấy thư ký này nói chuyện rất rành mạch, không giống người địa phương bèn hỏi: “Cậu không phải người ở đây đúng không?”

Thư ký gật đầu: “Đúng, tôi là nhân viên được sếp Ngô tuyển, vốn là trợ lý của anh ấy, sau này được điều tạm về ủy ban thôn, nhưng vẫn tham gia xử lý chuyện công ty.”

Thảo nào, nếu không phải người của thôn, Thu Diễm nói chuyện trực tiếp hơn nhiều: “Nhìn tòa nhà ủy ban thôn, hẳn là công ty thương mại thu được lợi nhuận kinh tế tốt, nhưng những nơi khác trong thôn này, điều kiện sống của mỗi hộ gia đình đều không thấy được cải thiện?”

Thư ký kia hơi ngẩn người, lộ nụ cười khó xử, lại không nói gì nữa.

Họ đi đến vài hộ gia đình làm thêu nước dưới sự dẫn đường của thư ký Chu. Thu Diễm vừa nghiêm túc quan sát vừa ghi chép tên, tuổi của mỗi người phụ nữ trong gia đình, tình trạng gia đình, tất nhiên bao gồm cả một số đặc điểm của kỹ thuật thêu nước. Sau khi đến năm, sáu nhà liên tục, Thu Diễm phát hiện trong số những người này không có ai từng đến phòng khám của Ôn Ngộ Hà khám bệnh.

Anh đã xem hồ sơ khám bệnh của họ, nhớ rõ tên, nhưng từng hộ gia đình thư ký Chu dẫn anh đến thăm đều không có những người này.

Trên đường đi đến gia đình cuối cùng, thư ký Chu nói: “Gia đình sắp đến là nhà có tay nghề giỏi nhất thôn chúng tôi. Khi đó nộp đơn xin công nhận di sản văn hóa phi vật thể, ảnh và video sử dụng đều quay cô ấy. Đài truyền hình cũng đến quay, xem như người phát ngôn cho nghề thêu nước của thôn.”

Thu Diễm hỏi: “Cô ấy tên gì?”

“Lương Quyên Quyên.” Thư ký Chu nói: “Là một góa phụ, cô ấy về nhà mẹ đẻ sau khi chồng qua đời, hiện đang sống cùng mẹ cô ấy.”

Thu Diễm nhớ lại, trong hồ sơ khám bệnh cũng không có cái tên này.

Khi đến nhà Lương Quyên Quyên, Thu Diễm phát hiện cũng có phần giống với những hộ gia đình đã đến thăm trước đó. Mặc dù trong và ngoài nhà rất đơn sơ nhưng có một số thiết bị sinh hoạt hiện đại, ví như máy giặt đặt bên cạnh mái hiên, phòng khách trong nhà còn có tủ lạnh, điều này rất hiếm gặp.

Thư ký Chu nhiệt tình hơn trước đó rất nhiều, giới thiệu nhiều sản phẩm thêu nước tinh xảo đều đến từ tay Lương Quyên Quyên.

Thu Diễm quan sát cô, phát hiện Lương Quyên Quyên này khoảng 25, 26 tuổi, ngoại hình vô cùng xinh đẹp nhưng sắc mặt rất tệ. Dưới mắt có quầng thâm, nước da vàng vọt, giống như thiếu dinh dưỡng lại giống như bị ốm.

Tinh thần có vẻ cũng không tốt lắm, không có phản ứng gì với lời giới thiệu nhiệt tình của thư ký Chu, thậm chí được xem là thờ ơ. Nhưng hình như thư ký Chu đã quen với biểu hiện và phản ứng của cô, tự giới thiệu các tác phẩm Lương Quyên Quyên đã làm, bảo cô thể hiện các kỹ thuật thêu phức tạp ngay tại chỗ.

Thu Diễm vừa dùng máy ảnh chụp vài tấm, lại hỏi điểm đặc biệt của những kỹ thuật này, vừa tùy ý hỏi: “Tay nghề giống như cô, thu nhập một năm thế nào?”

Lương Quyên Quyên hơi dừng tay lại, vô thức liếc nhìn thư ký Chu một cái, cô không trả lời. Thư ký Chu lại cười nói: “Cô ấy là người nổi tiếng ở thôn chúng tôi, rường cột sếp Ngô cẩn thận bồi dưỡng, thu nhập tốt nhất thôn.”

Lương Quyên Quyên vẫn không nói gì, không có bất kỳ phản ứng gì, cúi đầu đâm kim trong tay. Thu Diễm ghi chép được một chút, nhìn thời gian đã gần 5 giờ chiều, có một tin nhắn Ôn Ngộ Hà gửi từ nửa tiếng trước, hỏi anh tình huống thế nào, lúc nào kết thúc. Thu Diễm nói hôm nay cứ vậy đã, nghiên cứu không thể làm xong trong một ngày, họ sẽ tìm thời gian sớm quay lại.